QARDƏLƏN

                                                    

-         Adam öldürmüsən heç?- sualımın necə səfehcəsinə səsləndiiyini hiss edib tez susdum. O, çapıq-çapıq olmuş sifətini soyuq ifadə ilə mənə çevirdi. Protez qolunu stola söykəyərək üzümə baxdı.Gözlərində anlamadığım dərin bir ifadə yarandı.

-         Hə öldürmüşəm.- Mən verdiyim sualı unutmağa çalışanda O, yavaşca dilləndi.

-         Müharibədə olmuş birinə belə sual vermək axmaqlıqdır. Unut, unut.- Mən əlimi yelləyərək ona dedim.

- Öldürmüşəm  Bir dəfə olub. Əgər ona da, adam demək mümkündürsə...- Onun cavabını uzun bir sükut böldü. Həmişə beləydi. Danışdığını nadir hallarda görərdik.Qısa və Kəsə. Onu hamı belə tanıyırdı. Sükutundan daha danışmayacağını gözləyirdim ki,  O, barmaqlarının arasında titrəyən siqaretə dərindən qullab vurub davam etdi:

            -Biz müharibə başlayanda beş nəfər idik. Könüllü beş nəfər. Beşın biri  Mardakert döyüşlərində itkin düşdü. Izini tapa bilmədik. Heç elə bil belə bir adam yox imiş. Yoxluğuna özümüzü öyrəşdirməmiş, O birisini iki gün sonra snayper ilə vurdular. Bax, onda ilk dəfə bir beyin üstümə dağıldı.Qan qoxusu qarışıq lax yumurta qoxusu verən beyin barmaqlarıma yapışıb qaldı.  O isə öləcəyinə inanmırdı. Qollarımın arasında üşüyə-üşüyə can verdi.Mən isə onu, mənim qucağımdan dartıb alana qədər “şşşşşş” deyərək onu sakitləşdirdiyimi zənn edirəmmiş. Bunu sonralar yarıqaranlıq xatırladım.

          Yenə növbəti döyüşlərdən birində idik.Uzun bir gurultudan sonra  düzənliyə ölüm sükutu çökdü. Parçalanmış cəsədlər, yerə- yurda səpələnmiş boş gilizlər, insanın insanı gəmirdiyi bu yerə fevral küləyi bütün nəfəsi ilə üfürməyə başladı. Sağ qalanlar ağır yaralıları daşıyır, az yaralılar isə meyidləri sürükləyirdilər. Hər döyüşdən sonra alışdığım bu mənzərənin bircə yeniliyi, bu dəfə kantuziyamın tutmaması idi..Mərmilərin açdığı kalafaların birində oturdum. Ayaqlarımı iylənmış “botinkalarımın” içindən çıxarıb azca havalandırmaq istədim amma bu da çox çəkmədi. On dəqiqə sonra biz bu  qanlı düzənlikdən iki kənd aralı, kəndimizə doğru yol aldıq.

            Məhəmməd lap qabaqda gedirdi. Bölükdə gedəcəyimizi heç kimə bildirmədik. Iki saat, iki saata gedib qayıdacağımızı nəzərdə tutsaqda elə alınmadı.Bir gün çəkdi. Bir az çətin oldu evin istiliyindən ayrılıb soyuq düzənliklərə qayıdıb gəlmək. Özümüzü toplayıb birtəhər geri döndük. Döyüşün bütün qanını qoxusunu yuyub təmizləyib gəlmişdik Biz geri dönəndə bizi yalnız sökülməkdə olan çadırların qarşısında öz veş-meşoğları ilə əlləşən rabitəçilər qarşıladı. Onlardan biri batalyonun yoxluğunu bizə iki kəlmə ilə anladıb” fərarilər” işinizi verdilər “bədbaxt” oldunuz cümləsi ilə timsah kimi soyuq-soyuq dişlərini ağartdı. “Bu yekebaşın başını əzəcəm” deyib tullanan Məhəmmədin havasını birtəhər alıb batalyonun getdiyi istiqamətə yollandıq. Təmiz qanımız qaralmışdı. Səssizcə yolu əlimizə alıb davam etdik. Gecə yarını haqladıkca güllə mərmi səslərinə sanki biz yox, o  bizə yaxınlaşırdı. Döyüşün tam ortasında özümüzü tapdıq. Yenə nəfəs-nəfəsə, kürək-kürəyə  döyüşün sonuna qədər vuruşduq. Ağır itki verərək acı məğlubiyyətlə geriyə- arxadakı mövqelərə çəkildik. Çox şəhid vermişdik. Mənim kantuziyam da bu döyüşdə yenidən təzələnmişdi.

Ətrafımda səssiz film kimi gedən döyüşün sanki alt yazısını mən yazırdım. Axşam qulağım açılanda ilk eşitdiyim səs “sıraya düzlən” əmri oldu. Kambat gəlmişdi. O komandirlə nə üstündəsə bərk mübahisə edir, əlini qaldıraraq bizə-əsgərlərə tərəf işarə edirdi.Komandirin yorgunluq yağan üzünü əlacsızlıq bürümüşdü. Kambat sıranın əvvəlindən axırına doğru addımlayaraq hamını demək olar ki,tək-tək nəzərdən keçirdi. Nə baş verdiyini anlayacaq qüvvəmiz yox idi. Hamı yorğun və gecənin yuxusuzluğunun verdiyi halsızlığın altında idi. Kombat bu uzun uzadı baxışından sonra komandirə tərəf dönərək:

-         Siz mənə əlli nəfərlə döyüşə girməniz haqqında  məlumat vermişdiniz. Elədirmi?- rəsmi bir soyuqqanlıqla soruşdu.

-         Bəli elədir.- komandir sanki məcburən o kəlmələri ifadə etdi.

-         Indi hal hazırda qarşımda neçə nəfər var və neçə nəfəri döyüşdə itirdik?

-         Səkkiz nəfər itirdik və qırx səkkiz nəfər də bizimlədir yoldaş kambat

-         Indi kim kimi aldadır?

Artıq söhbətin hara yuvarlandığını mən başa düşməyə başlayırdım. Bizi – məni, Məhəmmədi,  İntiqamı və bizdən əlavə üç nəfəri – qubalı uşaqları sıradan çıxardılar. Bizi icazəsiz bölüyü tərk etməkdə günahlandırdılar və hərbi tribunala veriləcəyimizi bildirdilər. Komandirimiz son cəhdini edərək elə bizim yanımızda heç bir rəsmiyyət- filan gözləmədən:

-         Onlar mənimlə olublar. Döyüşün qızgın yerində də. Qanun axtarmağın burda nə mənası var?!. Hə siz nə edirsiinz. Onsuzda qaçan qaçanadır. Bu vətəni qoruyan o qədər azdır Bəlkə də siz haqlısınız Onlar qanunsuzluq ediblər, amma onlar qayıdıblar bu gün burdadırlar.- hey danışaraq sanki onu yola gətirəcəyinə ümid edirdi.

Kombat isə ona fikir vermədən bizi mal sürüsü kimi qabağına qatdı.Bizim əllərimizi kəndirləyərək yük maşının kuzasına doldurdular. Mən dönüb geriyə baxanda heç vaxt unutmayacağım iki simanı gördüm. Bunun biri bizim komandir idi. O,əlləri ilə üzünü qapayaraq  palçığa qarışıb rəngini itirmiş qarın üstündə çömbəldi,digəri isə ..... Digəri bizi rabitə çadırının qarşısında qarşılayan həminki timsah sifət idi. Elə onda, mən əslində  işimizin kimin verdiyini anladım. Bizi aparan maşın batalyondan uzaqlaşdıqca sanki o timsah sifətin dişlərini ağardaraq bizi izləməyində davam etdiyini hiss edirdim.

 Fevralın insanın dişlərini sızladacaq sazağı axşam düşdükcə iliyimizə işləyirdi. Bizi mal tövləsinə bənzər bir yerə gətirib saldılar. Mal tövləsindən fərqli olaraq bu hündür divarlı tikilinin dam örtüyü yox idi. Sazağ şiddətləndikcə yavaş-yavaş qar da başlayırdı. Kombat şəstlə: “ Sabah sizi şəxsən özüm gülləliyəcəm” – deyərək bizi o sazağın içində tərk edib getdi.

 Qubalıların üçü də büzüşərək bir –birlərini qucaqlamışdılar. Mən qardan dəstəmaz alıb elə ordaca namazımı qılmağa başladım. Intiqamla Məhəmməd isə divar boyunca var- gəl edirdilər.     

          Mən dayanmadan dodağımın altında dua edir, haqqın üzə çıxmasını diləyirdim.Soyuq şiddətləndikcə qubalılardan birinin iniltisi yüksəlirdi. Iniltinin sahibi qəfil yerindən sıçrayaraq bağırmağa başladı:

-         Mənim üç balam var eyyy........ Eşidirsiniz məni, köpəkuşağı. Bu gün mən, qarnıyoğunlardan fərqli olaraq Qarabağdayam. Öldürün bizi sabaha saxlamayın.Oğraşlar, vətəni satmışlar. – onu bağırtısını söyüşlər əvəz etdi. Nəfəsi kəsilənə qədər çığırdı.

O gecə-o “mındar” gecəni yatmadıq. Sabahın korunda, qarın ardınca yağış başladı. Qardələn. Qarabağın fevralın qucağında oturmuş havasının özəlliyi. Yağış bizi isladıb donduracaq vəziyiətə saldı. Elə bu zaman biz kambatın səsini eşitdik. Onun səsindən içkili olduğu anlaşılırdı. O, əlindəki silahı oynadaraq havaya atəş açır və bizi də oradan çıxmağa məcbur edirdi. Saniyələrin söhbəti gedirdi artıq. O, qubalılardan birini- bayaq çığıranı sürüyüb bayıra çıxardı. Əlindəki tapançanı onun başına dirəyərək qəfil tətiyi çəkdi. Onun bu hərəkətilə mənim elə bil ayaqlarımı doğrdılar. Dizlərim yerə gəldi. Bizim bu şəkildə şoka düşdüyümüzü görən o əclaf eyni filmlərdə olduğu kimi soyuq qəhqəhələr çəkirdi. O qubalı balası ölməmişdi, amma ölüdən betər olmuşdu. Onun sabahın ayazında gömgöy olmuş rəngi indi lap meyid rənginə çalırdı. O it isə “xalıstoy” gullələri bizim üstümüzə saçaraq daha da zövq alırdı. Bizi bu əzabdan, onu da bu zövqdən qəfil alaqaranlığın içindən peyda olan vilis qurtardı. Vilisin qapısı açılanda oradan kombriqin düşdüyünü  gördük. Öz aləmində kral kimi əylənən kombat  nə hiss etdisə, qəfil geri döndü. Onun qəhqəhəsi dodaqlarında dondu. Kombriq palçığın içində diz üstə çökmüş qubalıya və mənə  baxdı və bayaqdan sakit görünən bu rütbə sahibi bir neçə saniyə sonra kombatı təpiyinin altına salmışdı.

          Bizim hamımızı qospitala göndərdilər.Başına silah tuşlanan qubalı elə oradaca- qospitalda öldü. Beyninə qan sızdı. Yəqin ki, gecəki qorxunu adlada bilməmişdi. Biz geriyə batalyona qayıdanda kombatımızı dəyişmişdilər.

          Bəs kombriqin bu işdən necə xəbəri olmuşdu?- Mən qorxa-qorxa ona sual verdim.

           -Bizi kombat aparandan sonra komandirimiz əlini hər yerə atıb. Səsinə səs verən olmayıb. Gecəyarıya kimi gözləyib birbaşa kombriqin yanına gedib. Silahı onun başına  dirəyərək onu dinləməsini məcbur edib. Kombriq bundan sonra qalxıb məsələni yoluna qoyub. Bunu sonralar bizə kombriqin  “axranası”  dedi.

          Yəqin ki, öldürdüyünüz də elə kombat idi eləmi?- Mən artıq söhbətin məğzini tutan biri kimi arxayın-arxayın soruşdum.

  O, mənim çiynimin üzərindən uzaqlara baxaraq sanki sualımı eşitməyibmiş kimi davam etdi:

          -    Mövqelərimiz Ağdama qədər geriləmişdi. Yaz yağışı kimi idik. Gah iki üç kənd irəliləyir qələbəni dadırdıq, bəzən elə o axşam da hər şeyi itirib beş-altı mövqe geri otuzdurulurduq. Bəzən döyüşün qızğın yerində bizə geri çəkilmək əmri verilə bilərdi. Ağdamın Güləbirdində başqa bir batalyonla eyni mövqelərə düşdük. Mən “akopa” girmək istəyəndə onu gördüm. Kürəyində rabitə “veş-vüşü” bizim tərəfə gəlirdi. Məhəmmədi dümsükləyib onu göstərdim. Bəli, tamam əmin idik . bu O idi . Timsah sifət.O, bizi görmədi. . Məhəmməd ona tərəf qalxıb getmək istəyəndə qolundan yapışdım. O isə “indi nəyi gözləyirik” – deyərək əlimi itələdi. Timsah sifət isə bütün bunlardan xəbərsiz halda, bizdən doqquz-on metr aralı akopa girdi.

          O hadisədən sonra bizim batayondan kombatdan başqa, O da yerini dəiyşmişdi. Oradan qayıdandan sonra onu axtardıqsa da tapa bilməmişdik. Indi cəbhənin qızğın yerində onun  haqqında necə qərar verəcəkdik: bunu belə bilmirdik.

         Qar göydən sel kimi səpələyəndə onu tapdıq. Gecə həminki gecə idi, lakin zaman və bizim hiss etdiklərimiz fərqli idi. Yenə o gecəki kimi bu gecə də göyün üzü  görünmürdü. Bu gecə də səma  gözlərinə dəm vermişdi, amma dərddən yoxsa sevincdən yaş tökdüyü bəlli deyildi. Silahı onun alnının ortasına dirədik. O gecə hədəf olunananlar  bu gecə hədəfə almışdı. Əynimdəki “buşlatın” qollarından süzülən sular onun üzünə süzülürdü. Onun bəlkədə göz yaşları onu artıq satmışdısada, biz bunu çətin ki, bu suların arasından seçə biləydik. Silahın soyuq tətiyi əlimin altında idi.  Əslində onu niyə öldürməliydik ki..- O, boğuq səslə dedi- Axı, o erməni deyildi, axı o düşmən deyildi, amma ........-O susdu.- amma -əlləri titrəyə-titrəyə yenə bir siqaret yandırdı.bir qullab vurub külqabıya qoydu.Alnını ovuşduraraq çətin bir qərar verəcəkmiş kimi düşüncəli bir görkəm aldı və ağır-ağır davam etdi:

Gecənin qaranlığında bir anın hökmü idi ki, əlimdəki silahın tətiyini çəkəm və onu cəhənnəmə vasil edəm, amma bunu edə bilmirdim.O qədər döyüş görmüşdüm, ancaq kimisə öldürəcək   qədər insanlığımı itirməmişdim. Yox, məni onu öldürməyəcəkdim. Onu bu qaranlıq təpələrin arxasına Məhəmməd sürüyüb gətirmişdi. Tam bir ildən sonra yenə fevral soyuğunda bir yerdə idik. Qubalı əlindəki lapatkanı onun çiyninə endirdi sümüyün şaqqıltısından çiyninin qırıldığını bütün beynimlə hiss etdim. O, yerə yıxılaraq nəfəsi təngiyə-təngiyə “ Mənə yazığınız gəlsin üç balam vaarrr”- deyə zarıdı. Kaş o sözləri deməyəydi. Qubalı isə lapatka ilə onun başına döşəyə-döşəyə”İt, bəs mənim qardaşım, mənim qardaşımın üç balası yox idi ki?! Niyə kişi kimi başına bir güllə sıxmadınız haa. Bizim qoyun kimi sıraya vurub çıxdınız. Tula, şpiyonluq edəndə bunun sonrasını niyə düşünmədin?!”Timsah sifət al qan içində çapalayırdı. Mən qaranlıqda bunu sezməsəmdə, qanın qoxusu ağzıma burnuma dolurdu.  Mən tətiyi çəkdim. Dəfələrlə çəkdim. Qulağıma gələn zarıltı səsi kəsilənə qədər çəkdim. Sonra sürətlə oranı tərk etdim.

Səhər alatoranında bizim mövqelər yenə dəyişiləndə yenə qarın ardınca yağiş-qardələn başlamışdı. Təpənin arxasındakı gecəki izləri isə palçıq çoxdan udmuşdu. – o dərindən nəfəs alaraq susdu.

 Mən əmimin bütün bunları danışdıqdan sonra üzündəki əzabı gördüm. Ona nələrisə xatırlatmağıma peşman oldum. Bunu sezdiyimi bildirməmək üçün  yerimdən qalxıb samovardan  çayları təzələdim.    

                              

QİBTƏ DUYULACAQ YAZAR

                                                            

Uilyam Folkneri oxuyarkən beynimdən yalnız bu düşüncələr keçirdi: Insan edərəm demiş, etməyi bacarmış.  Bu günlərdə oxuyub başa çatdırdığım möhtəşəm romanlardan biri adlandıra bilərəm” Avqust işığını” .İlahi necə ilmək-ilmək toxunmuş əsər. Son zamanlar yazıçı nəzəri ilə oxuduğum romanlardan bir nəticə çıxarmışam. Oxucular iki yerə bölünür: adi oxucular, professional oxucular. Adi oxucunu müəllif ilk addımda aldada bilər. Bunun üçün bir az Koelyo, bir az Varis olsan bəsdi. Amma  professional oxucunu aldada bilmərsən.O birinci səhifədən sənin nə dediyini və nə demək istədiyini anlayacaqdır. Ona görə Folkneri, T. Morissonu oxuyarkən fərqinə varmışdım. Fərqinə varmışdım ki, bu yazarlar adi serial oxucusu üçün deyil. Onun ilk yüz vərəqi adi oxucunu sıradan çıxara bilər. Folknerə” Sizin yazılarınızı üç dəfə oxuyan belə onu anlamaqda çətinlik çəkdiyini” deyirlər. “Onlar nə etsinlər?” sualına Folkner “Dördüncü dəfə oxusunlar” deyə cavab vermişdir. Məncə nə üçüncü, nə də dördüncü dəfəyə ehtiyac yoxdu. Onun əsərləri sadəcə olaraq möhtəşəmdir.

“ Avqust işığını” oxuyandan sonra onun müsahibələrini araşdırdım. Özüm yazar olaraq müsahibə verməyin əleyhinə olsam da, yazarların heç bir müsahibəsini buraxmıram. Hərçənd Folkner müsahibə verməkdən, ədəbiyyat haqqında fikir yürütməkdən həmişə qaçmışdır.Yazıçının bioqrafiyalarında qeyd edildiyi kimi,Folkner ədəbiyyat haqqında hər hansı  bir suala cavab vermək istəməyəndə sınanmış bir üsula əl ataraq “ Əslində , mən fermerem,ədəbiyyatçı deyiləm” deyirdi. Onda hər hansı yazıçının təsirini görmək istəyənlərə isə,məsələn” Mən Coysu oxumamışam.”deyə cavab verərdi.

Onun müsahibələrindən əsərləri kimi doymaq mümkün deyil.İstənilən qədər onun müsahibələrindən sitat gətirmək istərdim, lakin bu günümüzlə səsləşən bircə məsələdən bəhs etmək istərdim.Bu gün netdə, orda burda yazıcıya verilən diqqət və qayğının azlığından şikayətlənib normal əsər ortalığa qoymayanlara bu bir mesaj ola bilər. Folknerin Cin Staynla müsahibəsində ona verilən sual və alınan cavabı təhrif etmədən burada qeyd edir və bununla da məqaləni sona çatdırıram

SUAL- “ İqtisadi azadlığı xatırlatdınız, sizcə yazıçının buna ehtiyacı var?

Folkner-Yox ,yazıçıya iqtisadi azadlıq lazım deyil.ona yalnız qələm və kağız lazımdır.Mən eşitməmişəm ki,hansısa yazıçı müəyyən məbləg alandan sonra nəsə dəyərli bir şey yazmış olsun. Əsl yazıçı hansısa pul fonduna ümid eləmir.Onun bütün fikri-zikri öz yaradıçığı ilə məşğuldur.Əgər o əsl yazıçı deyilsə ,vaxtın və iqtisadi azadlığın yoxluğunu bəhanə etməklə özü-özünü aldadır. Oğrular , butlegerler oğurluq mal satanlar əsl sənət yaratmağa qadirdılər. Adətən,insan hansı çətinliklərə və məhrumiyyətlərə dözə biləcəyini sınamaqdan çəkinmir.öz dözümlülüyünü yoxlamaqdan qorxur.. Əsl yazıçını isə heç nəylə qorxuda bilməzsən. Ona hökm edə biləcək yeganə şey o da ölümdü. Əsl yazıçı uğur və yaxud zənginlik barədə düşünmür. Uğur qadın kimi bir şeydir: Əgər onun önündə sıyılsan , o, sənə nifrət edəcək,ancaq ona hiss etdirsən ki,o, səni ümumiyyətlə maraqlandırmır, bəlkə də özü sənin diqqətini cəlb etməyə çalışar.”

NİGAH YAŞI 18 VƏ YA YƏQİN

Hani nə yazacağını bilməzən ..... Dolanıb durarsan bir mövzunun kənarında. Sanki kimsə sənə lazım olan qapını baglayıb və açarını hara gəldi vızıldadıb...

 Bax mən indi eləyəm....Sanki mən altına ördək yumurtası qoyulmuş hindquşu kimi suya tullanıb üzən balalarımın ardından qışqırıb özümü dağıdıram. Əslində anlamadığımız işlər də elədir . Ördək balaları üzər, biz isə anlamsız təlaşımızda.

  Dolanıb dururam mövzunun kənarında .bir  atılsam. Bax budur məsələ:  dönsəm uçurum, atılsam uçurum. Qurtulma ehtimalım sıfıra bərabər. Hadisələrin başlangıc ucunu ələ keçirə

 bilsəm............

   Hamı kimi bizimki də bir eşq. Məni onun zindanına  atan eşq .                                                            Əslində eşq insanıın içində qövr edən bir əzaba yanlış adın qoyulmasıdır. Bəlkə də eşq elə bu deməkdir.

 Eşq – bütün yaradılışların dib nöqtəsi, məsuliyyətdən azad, azadlıqdan məhrum bir duyğu.....

Ən pisi isə zənnin aldanışına uğramaq . Mən arxayın sevgimin badəsini içərkən ,yalnış zamanda yalnış adamla bir ömrü xərclədim. Budur məsələ: yalnış yumurta, yalnış ana ,boşuna təlaş....

-          Mən səni sevmirəm. Biz ayrılmalıyıq.

-          Bu zornan deyil ki, mən bu evə gəlmək istəmirəm.

"Azərbaycanda boşanmaların qarşısını almaq üçün yaş həddinin on səkkizə çatdırılması qarşımızda duran vacib məsələdir".-televizordan ucalan səs sanki  üçüncü şəxs kimi söhbətə qarışırdı.

Əlindəki telefondan gələn mesay cikiltisini kəsmək üçün baş barmağını  səssiz düyməsinə sıxmışdı. Bunu hiss etdiyimi duyanda əlini qeyri –ixtiyari cibinə apardı. Utandı deyəsən.

-          Bizim uşaqlarımız var axı?!........

-          Onlar belə gözümdə deyil. Mən başqasını sevirəm.

-          Axı sən mənə də sevirəm deyib evlənmişdin. Sən qırx yaşında etdiyindən utanmırsan?

-          Mən səninlə necə evli olmuşam, bunu belə anlamıram

"Nigah yaşının on səkkizə qaldırılması...."-əlimi televizorun qapat düyməsinə atdım. Otağa dəryalar qədər dərin bir sükut çökdü.

-          Bəs biz?! ...........

-          Aliment ödəyəcəm. Mən məsuliyyətdən qaçmıram ki.........

Daha sonra uzun bir sükut. Içimdə açılan bir böşluğun divarına  bir boşanma kağızı asdılar. Bu qədər sadə. Yəni biz də sıradan boşananların sırasına qatıldıq. Statistikanın bir rəqəmi də bizdən ibarət oldu. Bütün hisslər , yaşanmışlar balaca bir kağıza sığışdı. Cəmiyyətin bir şikəsti də mən oldum:boşanmış qadın...............  

Nədən Insanın ağlı bir az qanunlara satılmış casus kimidir.. Ürək isə yağışda büzüşmüş tüksüz cücələr tək bir ümidlə boylanır . Boylanır ki, bəlkə yağış yaxın saatlarda kəsəcək xəbərini ona kimsə yalandan da olsa desin.

-          Sən boşanan ilk qadın deyilsən ki,,

-          Bunlar primitiv hadisələrdir . Hər kəsin başına gələ bilər.

-          Sən yəqin lazımı diqqəti ərindən əksik etmisən.

-          Sən yəqin.......sən yəqin......

Bu yəqinlər və ağlımın casusluğu ürəyimi təpiklər altına salmışdı. Mən içimə çölümdəkilərin hesabını verib qurtara bilmirdim

Sükut. Sükut.

Sonra telefonlar susmadı. Həyat öz axarına düşdü. “Mənim otuz yaşım var. Mən gəncəm hər şeyi yoluna qoya bilərəm . Məni bir natəmiz birinə dəyişibsə ............ Mən hər halda onun tapdığı qadından daha gözələm. Ən azından bunu mənimlə on il yaşamağı sübut edir.   Özünə haqq vermələr çoxaldıqca, həyat məni ağuşuna daha sürətlə almağa başlayırdı.

-Iş qadını olmaq öz ayaqları üzərində durmaq ...........

-Onun alimenti mənə lazlm deyil, alsın başına çaxsın

-Çox gözəl qadınsan, sən müstəqilsən,  istədiyini edə bilərsən.

- Özünü yığışdır! Son zamanlar qulağıma axmaq- axmaq sözlər dəyir- gözəl komplimentlərin ardından pis hədələr gəlməyə başladı.

Nə yalnış idi ki, ........Harada yalnışa yol vermişdim?!.... Əslində mən olduğum vəziyyəti qəbullanərkən hər şey onun üçün bitməyibmiş.....Əslində sönmüş bildiyim bir vulkanın ta ətəyində yeni yuva qurmağa çalışirdım. Çifayda....

Mən balasını hər dəfə div yeməsinə baxmayaraq, hər yaz bala çıxaran simurq təki “bəlkə alındıların” ardınca yuvaralanarkən kimlərinsə mənim üçün hazırladığı  planlarının içində özümü tapdım.Insanlar əlləri yetməyəndə ya iftira atarlar ya da ............İkinci ya da yüksək insanlara məxsus bir hərəkət olur. Yəni sadəcə hörmətlə çəkilmək...Məğlubiyyəti qəbullanmaq. Bu hər kəsin edəcəyi iş deyil. Mən eşqdə məğlub oldum . Budur meydan mən çəkilirəm.

Amma insan keçmişindən qurtula bilməz ki,. Bu qeyri-mümkün bir işdir. Keçmişin səni bir kabus təki izləyəcəkdir. Sən onu ha gizləsən ,......O bir cəsəddir sən ondan ha qurtulsan:  onu üzə çıxaracaq bir yalnış hərəkətin mütləq olacaqdır. 

Mənim də keçmişim bir anda gələcəyimin içində peyda oldu. Silahını üzərimə qaldırdı.

-Eşitdim ərə gedirsən?

-Bundan sənə nə? Sən gedib evlənərkən mənə gənəşdin?!

-Mən kişiyəm. Kişi ilə qadın bir deyil.

- Mən sənin bu hərəkətini necə başa düşüm? Məni hədələyirsən?

-Bu gün hər şey bitəcək. Yəqin camaat da mənə haqq qazandıracaq.

- Sənə camaatın yəqini lazımdı yoxsa ......... niyə məndən əl çəkmirsən ?... Getdin qoşuldun birinə . Mənim öz həyatımı yenidən qurmağa haqqım yoxdur?

***

Indi mən parkda qanlar içində sərilib qalmışam . Ətrafda yenə yəqinlər səpələyən insan toplumu var . Mənim gözüm isə səmanın lap dərinliklərinə dikilib qalıb.Səma nə qədər mavi nə qədər gözəl imiş .......

Gülümsəmək istədim. Sonra bədənimə boşaldılan güllələri xatırladım. Əlim qatı bir mayenin içində idi. Yəqin ki qanım idi. Yəqin ki... Bir təbəssüm qondu dodağıma. Mənim bu yəqini bol insanlardan fərqim nə idi ki........ Bir yəqin ucundan mən bu gün burada uzanmışdım. Tərpənə bilmirdim.

Sonra təcili yardım gəldi. “Məni aparmayın! Mən yaşamaq istəmirəm.....”. Danışdırmadılar. Ağzıma oksigen ambusunu basdılar.

    Amma bir şeyə yəqinim dəqiq idi: Mən üzərimə güllələr saçan bu adamı hələ də sevirdim..

. Ən dəhşətlisi isə deyəsən son nəfəsimdə belə ona bir şərqli beyni ilə haqq qazandırırdım...

.

Veyl quyusu

CİZGİ FİLMİ

Bu gün dünyanın və sivilzasiyanin birbaşa evlərimizin içinə gəlməsi əslində nələri dəyişdirə bilər? Bu çağdaş dönəmdə bu ya hansısa fəlakətlərin, ya da hansısa uğurların ilkin xəbərçisi kimi qiymətləndirilə bilər. Əsas məsələ bizim bu məsələyə hansı nöqteyi-nəzərdən baxmağımızdan asılıdır. Bu gün biz gənc ailələrin ən böyük problemi övladlarımızı bu informasiya bolluğunda necə böyütməkdir. 
Uşaqlığımın təsadüf etdiyi son sovet illəri və müstəqiliyimizin ilk dönəmlərində gözlərim bir parça cizgi filmi görəndə bayram edərdi. Aztv-nin səkkizə on beş dəqiqə qalmış yayımlanan “Laylay” verlişindən biz kiçiklərin payına düşənin yarısında, ya Savalan baba, ya da hansısa diktor yarımçıq bir nagil danışardı. Elə o zamanlar da, mən ilk dəfə olaraq Tomu, Cerrini və Micky Mouse tanıdım. Mənim həftənin yüz altmış dörd saatının demək olar ki, yarısını eşələndiyim kitabxanalarda bu obrazlarlar haqqında heç bir məlumat olmazdı. Mən olsa –olsa bu kitabxanalardan Uzun corab Peppi, ya da Xəzinələr adasını əldə edə bilərdim. Mənim zamanım bol idi. Mən oynamağa, kitab oxumağa və gəzməyə vaxt tapa bilirdim. Bəs indi...Bu gün bizim uşaqların nələrlə məşgul olmasi əslində tamam başqa bir məqalənin mövzusudur.

Indi əsas problem bizim uşaqların psixologiyasının gözümüzün qarşısında necə ələ keçirilməsidir. Günün doxsan beş faizini tv və kompyuter qarşısında keçirən uşağın gələcəyi bizə nə vəd edir? 

Və ən ümdə məsələ onların bunlardan aldıqları informasiya nə dərəcədə təhlükəsizdir? Bu suallara mümkün olduğu qədər aydınlıq gətirməyə çalışacam.

Bu gün Qərb və Şərq anlamlarının belə sərhəddləri zorlandığı dönəmdə cizgi filmləri artıq təxribat maşını kimi sürətlə işləyir. Cizgi filmlərinin çox qəribə bir sektora çevrildiyi artıq gözlər önündədir. Bəzən yanından etinasız şəkildə ötüb keçdiyimiz bir kadr uşaqların beyninə hansısa informasiyanı sürətlə yükləyə bilir. Bunları aşagıdakı kimi çeşidləyə bilərik.

1.Şiddət: uşaqlara şiddətin əgər xeyirə xidmət edirsə zərərsiz olması çatdırılır. Nümunə olaraq Ben 10, Beybleyd, Transformers və sairlərini qeyd edə bilərik.

2.Mistika: uşaqlara hər hansı bir təhlükəni aşmaq istəyirlərsə sehr, cadu, dünyalararası boyutları aşma təklif olunur.
3.Cinsəllik:-çox erkən yaşlardan hər kəsin sevmə və sevilmə, evlənmə haqqının olmasi izah olunur ki, bunun da ən məsum formasını biz “Cedric”də, ən iyrənc formasını isə “Simpsonlar”da görə bilərik.

4. Qeyri-adi cinsəlliyin təbligi: Məsələn, son zamanlarda uşaqların sevimlisinə çevrilmiş Gambol cizgi filmi, anası pişik, atası dovşan olan bir ailənin övladlarından bəhs edir ki... Artıq məncə başqa bir şərhə ehtiyac yoxdur.

5.Başqa planetlilər: Nəsildən nəsilə ötürülən uçan xalça, cin, sehirli güzgü kimi ünsürlərin yerini artıq başqa planetlilərin təbliği tutub. Yəni yuxarıda qeyd etdiklərim nə dərəcədə real oldularsa, ( sehirli xalça –təyyarə, sehirli güzgü- televizor) deməli, UNO-ların da real olma şansları gedərək artır. Hər halda, bunu təbliğat maşını belə söyləyir.

6.Müharibələr: Bunlar haqq yolunda aparılması şərti ilə uşaqlara qəbul etdirilir. Yəni, əslində müharibənin haqq olması əsas deyil, əsas məsələ sənin özünü haqlı hesab etməyindir ( Bizə təbliğ olunan ağ göyərcinlər artıq tarixə qovuşub).

7.Ailə-uşaq münasibətləri: Qərbin adi bildiyi, bizim üçün isə hələ yenilik olan valideyn-övlad münasibətlərinin yeni müstəviyə daşınması. Artıq demək olar ki,rast gəldiyimiz hər bir cizgi filmində müstəqil qərar vermə, valideynin köhnə fikirli olmasi önə çəkilir.
Bütün bu məsələlərdən yola çıxaraq, əslində cəmiyyətin mühafizəsini necə əldə saxlaya bilərik?
Tarixə nəzər salsaq, cəmiyyətin sürətlə çılpaqlaşması iyirminci əsrin payına düşür. Bu çılpaqlaşma həyatın bütün tərəflərinə və ünsürlərinə nüfuz etməyə başlayıb. Artıq Drayzerin əsərlərindəki aciz Cenni Herhardlar bu gün kilsənin və cəmiyyətin qınağı adlı qılaflarını soyunaraq, çağdaşlıq adlı müasirlik uydurublar. Hələ on səkkizinci əsr müasiri Russo uşaq tərbiyə etmək üçün onun cəmiyyətdən təcridi ideyasını irəli sürmüşdü. Cəmiyyətdən təcrid olunmaq uşağı Tarzana çevirməzmi?! 
Son olaraq, yalnız onu qeyd edə bilərəm ki, Qərb və Şərq mədəniyyətlərinin kəsişmə nöqtəsi olan Azərbaycan adlı məmləkətimizdə hər iki mədəniyyətin ortaq məxrəci var. Bu ortaq məxrəc Şərqin mistikasında, Qərbin cizgi film adlı təxribat maşınında yavaş- yavaş şüurumuza yerləşdirilir. Nədir ki, ortaq məxrəc ? 

Hər iki mədəniyyət kiminsə və ya kimlərinsə gələcəyinə inanır. Bu gələcək olanlar isə olsun Ulduz müharibələrində, Ben onda təsvir olunan başqa planetlilər, ya da ki qeybə çəkilmiş kimlərsə ola bilər... 

ADAM ÖLDÜRƏNLƏR

Seymurun Bakıdan gətirildiyini eşidən-bilən onlara axın etməyə başladı. Əslində həkim əməliyyatdan sonra bir həftəlik təmiz hava buyurmuşdu. Həkimin sözlərini quru təsəlli kimi başa düşən bacıları artıq öz diaqnozlarını qoymuşdular. Xəbər, atını minib kənddə cövlan etdikcə gəlinlər qab-qaşıq toplayır, həyətin süpürülməyən yerlərinə belə əl gəzdirirdilər.  Arvadlar qara tumanlarını geyib, palaz boyda əl yaylıqlarını agızlarına basıb dayanmışdılar. Hər kəs start xəttində idi. Mərsiyə deyən arvad bildiyi üç-dörd hədisi uşaqlıqda eşitdiyi nağıllara qatıb kəndin bərk gedən arvadlarının yanında dil-boğaza qoymurdu. Yalnız hüzr yerlərində Allahı yada salmaqla kifayətlənən bu arvadlar isə bilikli insanlar sayagı başlarını tərpədir, başqalarınım başına gələn pis hadisələri görk olaraq gənclərə çatdırmağın vacibliyindən dəm vururdular. Seymurun vaxtilə ailəsinin dagilmağını düzgün bir iş kimi qiymətləndirir, yenə ona sahib duran qardaşını, bacısını tərifləyirdilər. Arıların şahı kimi yalnız göstəriş verməklə məşgul olan ana isə gəlinlərin hərəkətlərin nizamlayır və oğlunun gəlişinə son hazırlıqları nəzərdən keçirirdi. Arada ona haqq qazandıran arvadlara tərəf dönərək “ Vaxtında boşadıq. Görmədiniz, getdi nə yollara düşdü?!” deyə Seymurun arvadından bəhs edirdi. Nəhayət təcili yardım maşını  həyətə daxil olanda, “Sur düdüyü” vuruldu. Səhərdən teleseriallardan dəm vuran gəlinlər cəld hüznlü bir görkəm aldılar. Bacılar qara yaylıqlarını alınlarına tərəf itələdilər. Haya gəlmiş arvadlar isə yalandan züy tutmağa başladılar. Təcili yardımın qapıları açılan kimi Seymur qarşısında bir eşalon adamı görüb hürkdü. Aldığı narkozun təsiri ilə korşalan baxışları heç kəsin üzünü secəçək vəziyyətdə deyildi. Insanlar bir topa kütlə kimi gözünə girdi. Onun xərəyini maşından düşürən tibb qardaşları camaatdan özlərinə birtəhər yol açıb eyvana doğru irəlilədilər. Yazıq görkəmi ilə ilə eyvanda duran anası bir anda qırğılaşdı və  Seymurun ayağına cumdu. Onun ayağından demək olar ki sallaşaraq “Bala, bala, mən öleydim gərək. Bu günü görməyəydim. Sənin ölən çağın deyil ki…“ deyib şivən qoparanda həyətə toplaşmış bütün kütlə inlədi.  Tibb qardaşları onu xərəkdən  sürətlə çarpayıya qoyaraq dabanlarına tüpürdülər. Təcili yardım maşını kəndi tərk edəndə tibb qardaşları ümidsizcəsinə başlarını buladılar.

Seymur ağlaşanlara baxaraq həkimin ona yalan söylədiyinə qəti əmin oldu. Arada qulağına dəyən gülüş sədaları nəyə görəsə otağa girən kimi halını dəyişirdi. Sanki otağa girənlər  qəbirstanlığa gəlirdilər. Ah-vay edib oranı tərk edirdilər.  Tez-tez yarasına gəlib baxan feldşer isə onun sağaldığından dəm vururdu. Kimin yalan, kimin gerçək danişdiğini ayırd edəcək halda olmayan Seymur gözlərini yumaraq heç nə görməməyə çalışırdı. Nə yaşamışdı ki?!  Ömrü yelə verdiyini indi – yorğan döşəkdə anlayırdı. Əlini mədəsinin üzərində gəzdirməyə qorxurdu. Oranı  cırmışdılar. Belə qarın cırılmasını inəkdə, camışda görmüşdü. Demək öləcəkdi. “Onda niyə mənə bu yalanı deyib qarnımı cırdılar? Qoyaydılar heç olmasa abırlı öləydim.”deyə düşündü. Əlinin işarəsi ilə kiçik qardaşını çağırdi. Ona əini dodağına apararaq siqaret işarəsi verdi. Qardaşı tez bir siqaret yandırıb ona uzatdi.

-Qorxmursan?- deyə  zorla pıçıldadı.

- Yox. Çək bir siqaretlə sənə nə olacaq ki?!- qardaşı ona gülümsədi.

- Hə, düz deyirsən,  olan olmuş.

- Elə demə! Sən yaşayacaqsan

- Amma o qapıya toplanmış qara quzğunlar elə demir axı?!- Seymur başı ilə həyətə işarə edərək istehza ilə dedi.

-Sən onlara fikir vermə. Adətdir. Yığılmalıdırlar.

-Hə?… Mənim həyatım adətlər toplusu olmadımı? Oxu, təhsillən! Niyə? Çünki hamı oxuyur. Adətdi, qonşunun uşağı oxuyur. Diplomlu olmaq lazımdır.  Sonra nə oldu? İş deyilən şey olmadı. Qaçdım. Başımı götürüb getdim Rusiyanın çöllərinə. – hirslə necə qıvrılıdısa ağrıdan inildədi. Sonra birtəhər özünü ələ alıb dişlərini bir-birinə sıxaraq davam etdi- Sonra, bala, urusdan arvad olmaz gəl bizimki ilə evlən deyib evləndirdilər. Arvadımı aparmaq istədim, yox, bala, el nə deyər. Namusun, qeyrətin urusun içində nə  işi var- deyib məni qovdular Urusiyyetin çöllərinə. Sonra vur –həşir zəng etdilər ki, qoyma gəldi. Bəs arvadın qudurub özünə telefon alıb. Bu yaxınlarda aşna da tutsa, kül oldu da sənin başına. El bunu ,el onu deyər. Nə isə bu gözə görünməz el məni boşatdırdı. Yurdumu ağlar qoydu. İndi – o barmaqlarının arasındakı titrəyən siqaretə bir qüllab daha vurub  dedi-Get o elə de ki, bu bədbaxt ölür. İcazə verərmi axırıncı dəfə qızını görsün? Hə get, get – əli ilə kiçik qardaşına işarə verdi.

Seymur yanına gəlib gedənləri müxtəlif xəstəlik tarixçələrinə və həkimlər haqqında yürütdükləri müxtəlif fikirləri həzm etmədən növbəti qonaqların qəbul edirdİ. Bu hərşeyşünas insanlar az qala xərçəngə belə dərman tapacaqlarına  iddialı idilər. Seymur  isə günlərini sayaraq gözünü qapıya dikib 16 il ərzində görmədiyi qızının gələcəyinə ümid edirdi.  Onun zəifləmiş bədənini tərk etməyən yeganı hiss idi ümid. Bu ümidə də son baltanı anası vurdu.

Axşam kiçik oğlunun uzun-uzadı israrından sonra Seymurla danışmağa qərar verdi. Hamı dağılaşandan sonra ağır addımlarla oğlunun otağına girdi. Onun yaşıl rəngə çalan rənginə nəzər salaraq :

-Nə təhərsən- soruşdu. Seymur  anasının səsinə başını qaldıraraq baxdı. Onun gözlərinin içindəki boşluq qadını necə titrətdisə tez gözlərini qaçırdıb-Yemək içməkdən nə arzu edirsən? Nə istəyirsən?  On dəqiqəyə tapdırım. Hay ,bala, təki sən istə- ağlına ilk gələn kəlmələrdən cümlə qurdu.

-Mən istədiyimi bildirdim sənə axı. – Seymur dişlərini bir-birinə sıxaraq  dilləndi.

-Bala camaat nə deyər. Onun anasını kənddən qovduq. İndi gələndə də qorxa-qorxa gəlir. Anasından  nə xeyir gördük.Balasından bizə nə xeyri. Neynirsən?!…

-Mama, o camaata denən ki, ölürəm beş dəqiqə gözünü qapasın bizə baxmasın, ya da özünü yuxululuğa vursun. Axı mən onun heç üzünü görmədim. Onun böyüməyindən, iməkləməyindən  dil açmağından heç xəbərim olmadı. Ürusiyyətin çöllərində pozgun Annalara verdiyimizi özümüzünkünə qıymayanlarıq. Əcəb maskamız var. Indi ölürəm. əzrayılın yanına gedənin masakaya ehtiyacı yoxdur. Indi get get Aysunu çağırın gəlsin.

-Ay bala  lap mən gedib çağırdım guya o gələndi. Onlar nəsillikcə deyirlər ki, Minayəni pis yola siz saldınız. Özlərində günah görmürlər. Lap mən getdim məni qapıdan qovacaqlar.

Seymur anasının el, adət, onlar haqsız , biz haqlı mövzusunda mühazirəsinə göz qapaqları enənə kimi qulaq asdı. Növbəti üç gündə də özünü haqlı çıxartmaq cəhdlərini  seyr etdi. Sonra kəndə onun vəziyyətinin daha da ağırlaşması xəbəri yayıldı. Ziyarətçilərin sayı iki qat oldu. Gələn gedənin çoxluğunu fəxrlə izləyən ana el içindəki hörmətinin bu qədər olduğunu zənn etmirdi. Bir həftə daha gözləyəndən sonra feldşer son iynəni vurub otaqdan çıxdı və “nə istəyir edin az zamanı qalıb” deyərək  çıxıb getdi. Anası camaat arasındakı nüfuzunu  tərəzinin bir gözünə, oğlunun istəyini digər gözünə qoyanda  qərarsız qaldı.

…İki gün sonra  oğlunun son mənzilə uğurlayan ananın gözləri kanalın o tayındakı iki nəfərə sataşdı. Uzun hörüklü qızın çiynini qucaqlamış bir qadın tabuta baxırdı. Aralarındakı kanal  deyildi məsafə. Aralarındakı məsafə adamöldürənlərlə dirildənlər arasındakı qədər idi. Qadın tabut gözdən itənə qədər baxdı və sonra qızın əlindən tutub uzaqlaşdı…

ŞEYTANIN MİSSİYASI

Bu uzaq, gözdəniraq məkanda yovşanlardan və yalnız qoyuna-mala şirin gələcək otlardan başqa heç nə yox idi. 

Bu düzənlik ayda və ya da həftədə bir kərə gördüyü cip maşınlar istisna olmaqla sanki sivilizasiyadan xəbərsiz idi. 

Buranın əsas qəhramanları qoyunlar idi. Onlar yeyır, yatır və nə vaxtsa öləcəklərini xəyallarına belə gətirmirdilər. 

Onların burada nökərləri insanlar idi. Bir tikə çörəkdən ötrü bu qədər zülmə qatlanmaq yalnız belə doğulub, belə yaşamağa öyrənmış insanların əlindən gələ bilərdi.Yayda günəşin yandırıcı şüaları, qışda yolların keçilməzliyi bu insanların mətanətini qıra bilmirdi. 

Burada xəstələnən uşaqları ehtiyat dərmanlar olmayanda Allahın köməyi sağaldırdı. 

Qarabağ əldən gedəndən sonra yaylaq görmüş çox insan arançılığa dözməyib öldü. Bəlkə də qoyunlar da öldü amma bunu heç kəs bilmədi. 

Onsuzda bu düzənlikdən kimin xəbəri var idi ki?!.. 

Çiçək gözünü bu əcaib yerdə açmışdı. Bu yer Çiçəyə ta gedib rayonu görənəcən əcaib gəlməmişdi. 

Onun oyuncaqları qoyun yunu, kəndir birdə atasının haradansa tapdığı qırıq bir maşın idi. 
 Çiçək heç məktəb üzü də görməmişdi. Rayona əmisigilə gedəndə əmisiuşaqları Tarzan gormüş kimi tez bütün şeylərini gizlədərdilər. 

Çiçək onlarda gördüyü rəngli televizoru, başgicəlləndiri ətir iyi verən evi qoyub daim qoyun pendiri iyi verən qamış dəyələrinə dönmək istəməzdi. Amma anası yenə onu bəlkə də, Allahın da yaddan çıxardığı bu düzənliyə sürüyüb gətirərdi.

Burada yaşanılan günlərin bir-birindən fərqi olmazdı.

Beləcə Çiçək zamanın hamını sürüyüb müxtəlif şəkilərə saldığı dünyada böyüməkdə idi.Özünə üfüqlə yerin qovüşduğu, bəlkə də dünyanın mərkəzi olan bu yerdə qardaşı,anası,və atasından başqa bir şey tapmışdı. 

Onun həyatına rəng qatan bu yeganə şey günün sonunda tamaşa etdiyi mənzərə idi. 
Çiçək işini qurtaran kimi gedib yaxınlıqdakı təpəyə dırmaşar,günəşin üfüqün qoynuna necə girdiyinə tamaşa edərdi. Bunu hər gün etsədə bundan bezmir, hər gün günəşin zərrəsində bir rəng kəşf edərdi. 

Onun üçün günəş hər gün yatmağa gedir, səhər isə oyanıb gəlirdi .Ona “günəş batmır, yer fırlanır” desəydilər o, buna çətin inanardı. 

O, hər gün öz sevgilisini uğurlayan kimi qaçaraq evə gələr, yeməyini yeyən kimi toyuqların yatdığı vaxtda yatardı. 

Çünki onun aid olduğu həyatda gün bu zaman başa çatır, həyat isə dan yeri ağaran kimi başlanırdı.

Və bir gün. Bir gün hər şey dəyişdi. Həmişəki kimi günəşin qürub çağı Çiçək işlərini cəld yerinə yetirərək təpəyə qaçdı. Bu gün gecikmişdi. Təngnəfəs təpəyə dirmaşanda orada adi insan boyundan boyu hündür olan bir varlıq gördü. 

Bu varlıq ona tərəf dönmədən:Çiçək, bu gün sən niyə gec gəldin ?-deyə məlahətli səslə soruşdu.

Çiçək bu ətrafda kiminsə yaşadığını bilmirdi. Onun bu ucsuz-bucaqsız düzənlikdə indiyə kimi gördüyü yeganə yad adam bu fermanın sahibi Moran kişi idi.

Bu yekəpər və özündən razı kişi bəzən iki həftədən bir bəzən də ayda bir dəfə

bura gəlir, dünyanın ən pis sözlərini onlara deyərdi. Amma atası bir dəfə demişdi ki, “onun burada xoruzlanmağına baxmayın, 

O heç buranın sahibi deyil.” Amma Moran nə qədər pis olsada, Çiçək onun gəlişini gözləyərdi ,çünki onun parıldayan cip maşını, tərtəmiz paltarı uzaq bir həyatdan xəbər verirdi. 

Ikinci bir yad Çiçək üçün sürpriz idi. Bu tanımadığı varlığın onun adını da bilməsi Çiçəyi təəccübləndirdi. Qadın marağı qorxusuna üstün gəldi. 

Bir az irəlillədi.Varlıq ona tərəf döndü. Varlığın əynində yayın istisinə baxmayaraq qara uzun bir plaş var idi. Bir neçə yerindən cırıq olan bu plaş sanki min il idi ki , onun əynində idi. 

Onun üzünü uzun buruq saçları qapamışdı. Bu ona daha da əsrarəngiz bir hal verirdi. 

Çiçəyə ən çox qəribə gələn isə onun qaranlığın içində gah yox olması gah da yaxınlıqda peyda olması idi. 

Çiçək cəsarətini toplayıb ondan:

Sən kimsən? –deyə soruşdu.

Varlıq elə o an qulağının yanında peyda olaraq pıçıldadı:

Sən məni tanıyırsan, Çiçək . Mən hər gün burdayam. 

Onun pıçıltısı isti nəfəsə çevrilib Çiçəyin boynunu, boğazını qarsdı. Bu isti nəfəs onu elə hərarətləndirdi ki, bir anlıq bunun əbədi davam etməsini istədi. 

Bundan sonra Çiçək ondan heç nə soruşmadı. Çiçəyin artıq on dörd yaşında ikinci sevgilisi peyda oldu. 

Bu sevgilisi əvvəlki sevgilisi tək uzaqda deyildi. Birinci sevgilisi onu hər gün ikinci sevgilisinin qucağına verərək yatmağa gedərdi. 

Çiçək sehirli bir aləmdə idi. Bu sehirli aləm onun titrətməli qızdırmaya düşməsi ilə dağıldı. Çiçək yatağa düşdü. 

Hər gecə sayıqlayır, paltarlarını cırıb tökürdü. Bu cırıq paltarlarla da həmin təpəyə qaçardı. 

Təpədə isə onun bir gördüyü min olardı. Üstünə tökülən bu əcaib varlıqlar ona zövq verən varlığa bənzəməzdilər. Üzü- gözü şırımlanmış qızdan artıq evdəkilər də qorxurdular.

Onun bu xəstələyi ciddiləşdikcə, atası daha da ,başını itiridi.Bir gün uzaqdan-Çiçəyin də heç vaxt olmadığı yerdən babası onlara gəldi. Çiçək babasını heç vaxt görməmişdi. Yalnız bir dəfə anası ağlayanda atası: “Zırıldama! Onlar səni daha axtarmazlar. Atan səni gərək bağışlayaydı”-deyəndə bu sözləri Çiçək də eşitmişdi. Hələ o vaxtı Çiçək uçaq ağlı ilə anasının nə isə səhv bir iş tutduğunu başa düşmüşdü. Indi isə babasının bura necə gəlib çıxdığını başa düşəcək qədər sağlam beyinə malik deyildi. Gələndən səssiz oturan qoca nəhayət dilləndi: 

-Mən gedim Ağanı gətirim. Bizim belə işlərdən başımız çıxmaz.

Qoca özü kimi qoca olan yabısını rəhimsizcəsinə qamçılayaraq uzaqlaşdı. Çiçəyin isə saatbasaat sayıqlamaları artırdı. 

Belə bacarıqlı bir adamın işini atıb, ucqar bir fermaya gələcəyini nə evdəkilər nə də baba gözləyirdi. “Hər halda getməklə nə itirirəm ki,”-deyə baba özü-özünə düşündü. 

Şər qarışan vaxtı rayona çatan baba, yarıümüd halda Ağanın evinə yollandı. Bu adamı hamı Ağa adı ilə tanıyırdı. 

Onun əsl adını xatırlayan tək-tük adam qalmışdı. Ona el arasında inam o qədər qüvvətlənmişdi ki, xəstələnən insanlar birinci həkimdən öncə onun yanına baş çəkərdilər. 

Sovet rejiminin domokl qılıncı belə Ağanın nüfuzuna xələl gətirə bilməmişdi. Ağanın evdə olduğunu bildikdə babanın sevincinin həddi-hüdudu olmadı. Ağanın otağına girib, elə salamdan sonra nəvəsinin xəstəliyi barədə olan –bitəni nəfəs belə almadan doğrayıb tökdü. Babanı ağ saqqalını tumarlaya-tumarlaya dinləyən Ağa : -Dur! Dur gedək. Deyəsən məsələ ciddidir.-deyərək rəfdən qəhvəyi rəngli bir kitabı götürüb balaca bir çantaya atdı.Həyətə çıxanda babanın atına baxaraq, azca nə isə düşündü və üzünü evə tərəf tutaraq səsləndi: --Ay uşaq, mənim atımı çıxarın. –Ağa, sənin üçün gecə getmək çətin olmayacaq? Baba ürkək-ürkək onun üzünə baxaraq soruşdu. –Çox qoca görunurəm?-deyə Ağa gulumsəyərək suala sualla cavab verdi. 

Gecəyarı fermaya çatdılar. Ağa yeməkdən və yatmazdan da öncə xəstəni görmək istədi. 

O, Çiçəyə və bədənindəki ləkələrə baxaraq dodağının altında anlaşılmayan dildə nə isə dedi. Qayıdıb xalçanın üstündə yerini rahatlayan Ağanın üzündə çox sakit bir ifadə var idi. O, qabağındakı ala-bəzək sufrənin iplərini dartışdıraraq qoyunu, malı və fermaçılıq işlərini soruşurdu.Dəyənin küncündə hıçqıran qızına;

Ay qız, dur! Dur bura qulluq elə! –deyən babanın səsində rəhm qarışıq qəzəb var idi.

-Heç nə lazım deyil –deyə Ağa etiraz etdi: Gecənin xeyrindənsə, sabahın şəri yaxşıdır Yataq! Sabah durub bir qərar verərik. 

Düzənliyin altı nəfər sakini gündüzün verdiyi həyacan və yorğunluqdan sonra şirin yuxuya getdi. Səhərin gözü açılan kimi Ağa işinə başladı. 

O, qarşısına qoyulmuş çayı birnəfəsə başına çəkib köhnə çantasını qurdaladı. Oradan vərəqləri tökülən bir köhnə bir kitab çıxardı. 

-Bu nə vaxtdan başlayıb? 
Ağanın qətiyyətli səsi dəyədəkiləri diksindirdi. 

- Yazbaşı. Hə deyəsən yazbaşı idi. Ağa, vallah bu qız elə sakit uşaq idi ki....-səsi boğulan ata daha danışa bilmədi.

-Sizdə də günah var. Uşağın şər vaxtı nə işi var orada?!..-deyərək sözünə davam etdi: mən əlimdən gələni edəcəm, təki Allah səbəb salsın. Qıza elə bir şeylər müsallat olub ki.mən özüm belə belələrini on ildən bir görürəm. . Kitabını qatlayıb kənara qoyaraq Ağa çantasından çıxartdığı ətirli kağıza sürətlə nə isə yazmağa başladı.Yazdığı kağızı büküb patron şəklinə saldı:

-Bunu onun üstündən asın. Gecə sayıq yatın. Evə ehtiyat su qoyun. 

Gün əyiməyə başlayanda Ağa atına minib getdi. Lakin o məşum gecəni uzun zaman nə Çiçək nə də evdəkilər unuda bildilər.Qızının təkidlərinə baxmayaraq baba qonaq yatağına keçmədi.

-Heç nə olmaz. Elə burada qıvrılıb yatacam- deyən baba nəvəsinin ayaqtərəfini göstərdi.Günün həyacanından hamı yorğun düşərək bir tərəfə yıxılıb yatdı.Qaranlıq öz qanadını yerin üzərinə çəkdikcə babadan başqa hamının şirin mışıltısı dəyəni başına götürdü.Baba qaranlıqda cibini eşələyib tütün qabını tapdı. 

Kibrit tapmaq üçün yavaşca qalxıb ehtiyatlar saxlanılan dolaba tərəf getdi. Yenicə yerindən aralanmışdı ki, arxasında hənirti duydu. Geri döndükdə qarşısında üç-dörd dənə əcaib varlıq gördü. 

Onların üzü qaranlıqda görünməsə belə baba nə baş verdiyini anladı. 

Bu varlıqlardan biri Çiçəyin yatağına doğru getdikdə baba ona mane olmaq istədi lakin buna ehtiyac qalmadı. O, Çiçəyə yaxınlaşan kimi bir topa alova döndü. Bu alov əvvəlcə Çiçəyi sonra isə bütün dəyəni alışdırdı.Səhərin nurlu üzü qaranlığın qoynundan doğulmağa başladı. Günəşin dünən salamat qoyub getdiyi balaca şenlikdən, yerdə bir topa qara kül qalmışdı. 

Şehli otların üzərinə uzanan adamların hərəsinin bir yeri yanmışdı. Gecə yarıyoldan qayıdan Ağa da onların arasında idi.

- Ağa, başına dönüm, nə yaxşı qayıtdın?! Sən olmasaydın indi Çiçək yox idi.-deyə baba gücü çatdığı qədər ona minnətdarlığını bildiməyə çalışırdı. Baba daha gecə heç kəsin suya əl atmadığını, hər kəsin can hövlü ilə bayıra qaçdığını söyləmədi. Onsuzda bunların hamısını Ağa öz gözü ilə görmüşdü.

Çiçəyə dayanmadan dualar oxuyan Ağanın boğazı qurumuşdu. Gecədən huşsuz yatan Çiçək nəhayət ayıldı. Son iki aydakı sərsəm səsindən fərqlənən ayıq bir səslə su istədi. Ona su verən anası onun yanında yerə çökərək ağlamağa başladı:-Biz indi nə edəcəyik?

-Arvad, səsini kəs!-deyə ata hiddətlə söylədi.

-Siz buralardan getsəniz yaxşı olar.İşin bir hissəsi başa çatdı.

-Mən Çiçəyi özümlə apara bilərəm-deyən baba bunula həm Ağaya cavab vermiş oldu həm də kürəkənindən cavab gözlədi.

-Hə. Əmi sən uşaqları götür get, mən də bir neçə gündən sonra gələrəm. 

Atadan başqa hamı toplanıb yola çıxdı. Onların bir daha dönməyəcəyi bu düzənlik onlar uzaqlaşdıqca onların arxasında okean kimi böyüyürdü. 

Çiçəyin aşiq olduğu təpə isə getdikcə kiçik bir nöqtəyə dönürdü.Hər kəsin yadından çıxmış bu düzənlik təkcə şeytanın yadından çıxmamışdı. 

Şeytan iki gün sonra puldan başqa Allahı olmayan Moranın Çiçəyin atasını öldürməsindən də ayrıca zövq alacaqdı.

TABUT

Torpağın nəmişliyi üzümə vurdu. Payızın yelləri ağaclarda yarpaq qoymayıb.

Yaxınlarda çiynimdəki tabutun içində gedəcəyim fikri məni narahat etmir. Axı biz insanlar beləyik: elə bilirik heç vaxt ölməyəcəyik. Kim içirib bizə bu yalançı ümidlərin şərbətini?! İndi nə əhəmiyyəti var. Yaşım yetmişi ötüb. İçimdəki ruh bu qırışmış dərimə sığmır. Qocalmağımı qətiyyən qəbul edə bilmirəm. Gəncliyimi yelə vermişəm, bilirəm. Qəbiristanlıq nə yaman uzaq imiş. Tabut çiynimi qırdı. Əlacsız baxışlarla ətrafı süzürəm. İnsanlar sanki məni görməyəcək qədər kordular. Hamı sükut içində gedir. Qəbiristanlığın yolu yaman uzaq imiş.

Düz iyrimi üç il öncə O xəstələndi. Anamın xəstələnməyi övladlar arasında hərci-mərcilik saldı. Hərə xəstə arvada bir diaqnoz qoydurdu. O yazığa heç qulaq asan yox idi. Böyük qardaşım ciyərini müalicə etdirdi, böyrəyi çökdü. Kiçik bacım böyrəyini müalicə etdirdi, ayaqları tutuldu. Qəbiristanlığın yolu, görəsən, həmişə belə uzun olub?!

Anamın həmişə yaxşı pulu olub. Onun sandığından heç pul əksik olmazdı. Bəy qızı olmuşdu. Onu heç soygunçu kommunistlər də tukəndirə bilməmişdi.

Arvadım üç il öncə öldü. Ondan sonra gözüm qonşudakı sarı xələtli gəlinə ilişib. Bəlkə də o gəlini yalnız bir dəfə sarı xələtdə görmüşəm, amma yaddaşımda elə ilişib qalıb. Onu payızın soyuğunda gördüyüm jaketini belə sarı xələt görürəm. Anamı basdıran kimi tez evə qayıtmaq lazımdır. Hər halda evin kiçik oğlu mənəm. Nəyi var mənə çatmalıdır. Başqa vaxt dilləri ilə məni yeyən yeznələrin indi gör tabuta biri çiyin verərmi. Off sarı xələt. Görəsən düymələri var, yoxsa zamokladır?

Anam əvvəlcə böyük qardaşımın yanına getdi. Dərdini dedi. Amma o anamın ah-zarını qulaqardına vurdu. Qocalanda insanların xəstəliyi ciddiyə alınmır. Əşi, günu görüb ömrü sürmüsən də. Niyə cavanların ömrünü çürütməlisən. Bax mən oğlumun canını boğazına yıgmıram. Çıxıb gedib Rusiyaya. İndi hardadır, heç bilmirəm. Maraqlı da deyil. Qızım bu yaxınlarda mənə çoxlu pul göndərib. Deyirlər Dubaydan vurub Türkiyədən çıxır. Mən camaatın sözlərini ona deyəndə ”Papa, namusumla çörək pulu qazanıram, kimə nə?”- deyə cavab vermişdi. Qəbiristanlığın yolu bitmir.

Anam ölmək istəmirdi. Gözləri irilənib hədəqəsindən çıxırdı. Əllərini bizə uzadıb kömək istəyirdi, amma Allah dilini almışdı. Lal üsyanını görməyəcək qədər kor idik. Qardaş-bacımı bilmirəm, amma mənim də yaşamaq haqqım var axı. Sarı xələt. Tabut çiynimi qırdı. Niyə Tabutu oğul daşımalıdır? Bu uydurmanı hansı səfeh çıxarıb.

O gün o sarı xələtliyə açdım sandığı tökdüm pambığı. O isə “Buy, camaat nə deyər?” deyib içini çəkdi. Bu camaat çıxmadı bu millətin axırına?! Qonşunun sözü ürəyimizdəkindən əhəmiyyətli olub. Niyə bunları yetmiş yaşımda dərk etdim ki...

Qardaş-bacıyla heç dil tapa bilməmişəm. Elə bil arvad hərəmizi bir millətdən düzəldib. Daim yığıncaqlarımız dava ilə bitib. Arvadın üstündə hər gün davamız düşürdü. Sonra böyük qardaşım qaynını göndərdi. O bizi çəkib sanki bir ipə bağladı. Arvadın altından girib üstündən çıxdı. Bütün hər şeyinə yiyələndi. Bir də ayıldıq ki, torpaqları, dükanları adına keçirib, satdığını satıb, sovduğunu sovub. Biz isə hələ də dalaşırdıq. Tabut bu dəqiqə nəfəsimi kəsəcək.

Kənddə cavan qalmayıb. Qızlar mügənni olmağa qaçıb, oglanlar rus qızlarının yanına. Qocalar basdırır öldükcə qocaları. Sonuncu öləni kim basdıracaq? Arada belə ağıllı fikirlər gəlir ağlıma. O sarı xələtlini bircə dəfə qucaqlaya bilsəm.

Arada burnuma təndir çörəyinin qoxusu gəlir. Daha elə çörək bişirən arvad qalmayıb. İndi hamı tufovka arvadıdır. Daha pomidorlar, xiyarlar da əvvəlki qoxunu vermir. Mən deyəsən qocalıb lap xərifləmişəm. Pomidorun, xiyarın heç yeridir... Deyəsən yol bitir .

Budur, qəbiristanlığın yolu görünür. Qiblə üstündə də dalaşsaq, çaşmaram. Ortancıl qardaşım deyir ki, mən sekulyaram. Kiçik deyir, satanistəm. Bacım isə vəhabilərə qoşulub. Amma hamısı çətinə düşəndə niyəsə Allah deyirlər. Soruşanda deyirlər, dilimizə zəhərli vərdişlər soxuşdurmusunuz. Budur, çatırıq. Qəbiristanlıq. Geri dönə bilsəm...